Op tijd goede afspraken maken over uw nalatenschap, uw opvolging of eventuele overname van uw zaak of praktijk is de eerste voorwaarde voor een succesvolle overdracht. In dit artikel krijgt u een klare kijk op een aantal belangrijke aspecten die bij een goede opvolgings- en successieplanning aan bod komen.

Drie goede redenen om aan successieplanning te doen zijn het beschermen van uw levenswerk, het vermijden van torenhoge belastingen en het vrijwaren van de familiebanden.

Een bedrijf is een levenswerk, soms van meerdere generaties. Veelal heeft men in gedachten aan wie men het wil doorgeven. Soms aan één of meerdere kinderen, soms aan anderen.

Wilt u het bedrijf verkopen of schenken? Wilt u zelf nog inkomsten behouden uit het bedrijf? Wilt u nog controle uitoefenen? Welke rol voorziet u voor de andere kinderen of familieleden? Om uw plan in praktijk te brengen, moet u vele vragen beantwoorden.

Wanneer de ondernemer komt te overlijden, moeten de erfgenamen en/of legatarissen successierechten betalen.

De hoogte van die successierechten hangt af van de grootte van hun erfdeel. Voor de langstlevende echtgenoot of de kinderen die erven, kan het tarief oplopen tot 27%!

Via verschillende technieken kunt u deze hoge successierechten vermijden.

Misschien willen u en uw partner elkaar in alle omstandigheden veilig stellen mocht één van u beiden overlijden? Misschien wenst u dat uw partner op dat ogenblik zonder probleem de gezinswoning kan verkopen?

Uw eigen wensen en uw familiale situatie bepalen hoe uw persoonlijke successieplanning eruit zal zien.

Meer nog. Uw successieplanning bepaalt ook hoe de relaties tussen uw familieleden zullen zijn als u er niet meer bent. Ook hier genieten duidelijke beslissingen de voorkeur.

Bouwstenen van succesplanning

Elk van ons neemt, soms zelfs onbewust, beslissingen die invloed hebben op ons vermogen, zelfs na het overlijden.

Of u het nu wilt of niet, uw successie “plant” u dus sowieso. De kunst is op de juiste momenten de juiste beslissingen te nemen.

Wij zetten daarom graag enkele van de bouwstenen voor een goede planning even op een rij.

Onderstaand gaat de aandacht respectievelijk naar de impact van uw burgerlijke staat, een optimaal beheer van uw vermogen en het nemen van tijdige beslissingen over uw hebben en houden.

Burgerlijke staat

In het huwelijk regelt het huwelijkscontract het lot van de goederen die u toebehoren.

Niet alleen tijdens uw huwelijk, maar ook bij de ontbinding ervan, hetzij door echtscheiding, hetzij door overlijden.

Met een huwelijkscontract kunt u elkaar begunstigen wanneer een van beiden komt te overlijden.

Dergelijke “huwelijksvoordelen” kunnen niet worden aangevochten door uw andere reservataire erfgenamen (uw kinderen of uw ouders).

Maar let op: deze handelwijze is fiscaal niet altijd even voordelig!

U kunt uw huwelijkscontract ook zo modelleren, dat de langstlevende echtgenoot en de kinderen zo weinig mogelijk successie- en schenkingsrechten hoeven te betalen. Dat kan bijvoorbeeld door bepaalde eigen goederen in de huwgemeenschap te brengen.

Maar ook met andere clausules kunt u elkaar optimaal beschermen.

Wie ongehuwd samenwoont, kan ervoor opteren om een verklaring van wettelijk samenwonen af te leggen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand.

Als één van beiden overlijdt, verkrijgt de langstlevende het vruchtgebruik van de gemeenschappelijke woning en huisraad.

Bovendien genieten wettelijk samenwonenden de meest gunstige tarieven in de schenkings- en successierechten: dezelfde als die tussen echtgenoten.

Ook familieleden kunnen trouwens een verklaring van wettelijke samenwoning afleggen. Dit heeft evenwel niet altijd dezelfde gevolgen.

Optimaal beheer van vermogen

Uw successieplanning draait om uw hebben en houden. Om wat u gedurende uw gehele leven vergaart en spaart …

• Zorg voor evenwicht tussen roerende en onroerende goederen.

De successierechten worden in rechte lijn (tussen echtgenoten, samenwonenden en kinderen) afzonderlijk berekend op de roerende en onroerende goederen die u nalaat. Wilt u de successierechten voor uw nabestaanden optimaliseren, dan kunt u alvast een evenwicht nastreven tussen uw roerende en onroerende goederen.

• Anticipeer op aankoop nieuwe onroerende goederen.

Met het oog op uw successie kunt u onroerende goederen gesplitst aankopen: u koopt zelf het vruchtgebruik, diegene die u wilt bevoordelen de blote eigendom. Het voordeel? De blote eigenaar zal bij uw overlijden het onroerend goed verkrijgen zonder dat hij hierop successierechten is verschuldigd. En u kunt als vruchtgebruiker tijdens uw leven volop gebruik maken van het onroerend goed; u kunt het bewonen, verhuren, huurinkomsten innen. Om successierechten te vermijden, moet de blote eigenaar wel kunnen aantonen dat hij de prijs heeft betaald voor de blote eigendom.

Tijdig beslissen over hebben en houden

Daarnaast kunt u ook actief beslissingen nemen over wat u wenst na te laten en aan wie. Een greep uit een arsenaal aan mogelijkheden.

• Schenking, fiscaal én mentaal voordelig.

Met schenkingen kunt u heel wat wegen uit. Niet alleen op fiscaal vlak: door een deel van uw vermogen te schenken, wordt uw nalatenschap kleiner en betalen uw erfgenamen sowieso minder successierechten.

Schenkingen laten u ook toe uw vermogen door te geven volgens uw persoonlijke wensen. Zo kunt u enkel de blote eigendom schenken van goederen waarop u zelf het vruchtgebruik behoudt.

Of u kunt bepaalde voorwaarden koppelen aan uw schenking, zodat u gedeeltelijk de controle over uw geld of goed behoudt.

Om roerende goederen - geld, aandelen, kasbons, … - over te dragen vormt de schenking het middel bij uitstek.

Deze is in Vlaanderen immers onderworpen aan een voordelig registratierecht: 3% voor schenkingen in rechte lijn tussen echtgenoten of wettelijke samenwonenden, 7% voor schenkingen aan anderen.

Meer nog. Via handgift, via bankgift of voor een Nederlandse notaris is het ook mogelijk om roerende goederen te schenken zonder schenkings- of successierechten.

Voorwaarde is dat de schenker nog drie jaar in leven blijft vanaf de dag van de schenking. Is dit niet het geval, dan komt de schenking in aanmerking voor de heffing van successierechten.

De schenking van onroerende goederen daarentegen - gronden, woningen, gebouwen, … - geeft aanleiding tot de heffing van opklimmende (“progressieve”) schenkingsrechten.

Deze kunnen oplopen tot 30% voor schenkingen in rechte lijn, tussen echtgenoten en wettelijk samenwonenden, en tot 80% voor schenkingen tussen alle anderen.

Om minder schenkingsrechten te betalen, kan men ervoor kiezen om onroerende goederen in verschillende fasen te schenken, telkens met een periode van 3 jaar ertussen.

Voor het bepalen van het toepasselijke tarief, wordt immers rekening gehouden met schenkingen van onroerende goederen die tot drie jaar voor de laatste schenking hebben plaatsgevonden.

* Testament: snel en flexibel op te maken en te wijzigen

Met een testament geeft u aan op welke manier uw vermogen moet worden verdeeld na uw overlijden.

Het is een ideaal instrument voor wie maatregelen wil treffen die pas effect hebben na het eigen overlijden.

Het grote voordeel? U kunt het opstellen zonder veel rompslomp én het is altijd mogelijk om af te zien van een vorig testament, het aan te passen of een compleet nieuw op te maken.

Een testament biedt heel wat mogelijkheden. U kunt er uw goederen mee spreiden, zodat de hoogste tarieven in de successierechten worden afgetopt.

Wanneer u goederen wenst door te geven aan niet-familieleden of verre familieleden, kunt u eventueel een “duolegaat” opnemen en zo een goed doel begunstigen én ervoor zorgen dat uw begunstigden meer overhouden van hun erfdeel.

Daarnaast bestaan er nog een aantal andere technieken om uw successie te plannen, zoals de levensverzekering, verkoop op lijfrente, inbreng van onroerende goederen in een vennootschap, …

Afhankelijk van uw persoonlijke situatie, kunnen dus verschillende technieken worden gebruikt om uw successie(rechten) te plannen.

Successieplanning is dus altijd maatwerk, waarbij vaak kleine maatregelen een grote impact kunnen hebben.

(R.V.B.)

(Bovenstaande bijdrage kwam tot stand in samenwerking met SBB Accountants & Adviseurs. Meer info: www.sbb.be).